به گزارش اداره کل روابط عمومی شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی، نشست هماهنگی بزرگداشت سالگرد ارتحال ملکوتی حضرت امام خمینی (ره) و یوم‌الله پانزدهم خرداد، صبح امروز سه شنبه 6 خرداد 1404 در دفتر مرکزی این شورا برگزار شد.

در این نشست مسئولین دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله‌العظمی امام خامنه‌ای (مدّظلّه‌العالی)، حضور داشتند و برنامه‌ریزی های لازم به‌منظور رونمایی از تقریظ رهبر معظم انقلاب اسلامی بر کتاب «روح‌الله»، انجام شد. همچنین هر یک از نمایندگان دستگاه‌ها، نهادها و دوایر عضو شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی، برنامه ها و پیشنهادات خود را در خصوص بزرگداشت سالگرد ارتحال بنیانگذار فقید جمهوری اسلامی حضرت امام خمینی(ره) و گرامیداشت قیام 15 خرداد، تشریح نمودند.

کتاب «روح‌الله»، نوشته هادی حکیمیان از جمله آثار متفاوت نوشته شده درباره امام خمینی(ره) است که تلاش دارد ضمن پایبندی به مستندات تاریخی، زندگی حضرت امام خمینی رحمت الله علیه را با روایتی داستانی به تصویر بکشد. قرار است، مراسم رونمایی از تقریظ رهبر معظم انقلاب بر کتاب «روح‌الله» در آستانه سالروز رحلت امام خمینی(ره) برگزار گردد.

حجت الاسلام والمسلمین کمال خداداده سرپرست معاونت مراسم و استانهای شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی در ابتدای جلسه با تسلیت سالروز شهادت امام جواد ^{(علیه السلام)} گفت: ترویج مکتب ائمه اطهار(ع)را مدیون امام راحل و شهدا  هستیم و لازم است در آستانه سالگرد رحلت امام عظیم الشان، به نحو شایسته برای تجلیل از مقام شامخ امام و شهدا برنامه ریزی کنیم، چرا که انجام کارهای بزرگ در کشور نیازمند همکاری و هماهنگی همه دستگاههای تبلیغی، فرهنگی و اجرایی است.

 

۱۴ و ۱۵ خرداد؛ دو یوم‌الله مهم و ماندگار در تاریخ انقلاب

در ادامه حجت الاسلام والمسلمین مهدی عرب انصاری نیز با تسلیت شهادت امام جواد(ع) گفت: امیدوارم خداوند توفیق شناخت و معرفت نسبت به سیره و زندگی آن حضرت را نصیب ما گرداند .

وی افزود: رویدادهای  مهم 14 و 15 خرداد، دو یوم الله مهم و ماندگار در تاریخ انقلاب اسلامی است. نهضتی که پس از قیام 15 خرداد توسط مردم فهیم و انقلابی قم آغاز شد، به رهبری امام خمینی به نتیجه رسید و امروز نه تنها مردم ایران، بلکه مردم منطقه و همه بشریت سر سفره نورانی مکتب امام خمینی(ره) نشسته اند و بهره می برند.

حجت الاسلام والمسلمین عرب انصاری درباره ضرورت تشکیل این ستاد گفت: انقلاب اسلامی بدون نام حضرت امام خمینی (ره) در هیچ کجای جهان شناخته نمی شود. بزرگ مردی که در جهان معاصر یک رهبر خردمند و فرزانه با ویژگی هایی ممتاز بود و کاری ناممکن را ممکن کرد به نحوی که همه رجال و نخبگان سیاسی و تحلیلگران دنیا را متحیر ساخت و تحولی عظیم در روند تفکر و ایدئولوژی های مطرح به وجود آورد و انقلابی جهانی شد.

وی با اشاره به اینکه رهنمودهای مقام معظم رهبری، بهترین مسیر برای شناخت امام راحل است گفت: رهبر معظم انقلاب، اندیشه های حضرت امام را به خوبی تبیین کردند و این مسیر را ادامه دادند و هیچ کس به اندازه ایشان نمی تواند، اندیشه های حضرت امام را ترویج و تبیین کند.

حجت الاسلام والمسلمین عرب انصاری ادامه داد: چهاردهم و پانزدهم خرداد امسال باید با درخشش ویژه‌ای برگزار شود. برنامه‌های تصویب‌شده در شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی، در سراسر کشور از تهران تا دورترین نقاط اجرا خواهد شد. شخصیت حضرت امام (ره) آن‌چنان در دل‌ها جای دارد که حتی در دورترین روستاها و در میان عشایر و مرز‌نشینان، مورد احترام و تکریم است.

مشاور رئیس شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی افزود: امیدوارم با شیوه نامه ای که تدوین شده و برنامه های متنوعی که در ستاد پیش بینی شده است، بتوانیم دین خود را به امام راحل و پاسداشت اهداف و آرمان های بلند ایشان ادا کنیم. این برنامه ها در تهران و اقصی نقاط کشور برگزار خواهد شد.

 

یازدهم خرداد؛ رونمایی از تقریظ رهبر معظم انقلاب بر کتاب «روح الله»

در ادامه جلسه حجت الاسلام والمسلمین سلیمانی نماینده دفتر حفظ نشر و آثار مقام معظم رهبری گفت: یکی از دغدغه های مقام معظم رهبری ترویج کتاب و کتابخوانی است که به صورت مستمر متذکر می شوند.

وی افزود: مقام معظم رهبری شخصیت کتاب خوانی هستند و حوزه مطالعاتی ایشان گسترده است. بر بسیاری از کتاب هایی هم که مورد تائید ایشان است، تقریظ و یادداشت هایی می نویسند و در مواردی که اجازه می دهند این تقریظ رونمایی می شود تا  آن کتاب، بیشتر به جامعه و مخاطبان معرفی گردد. یکی از آن کتابها که اهمیت و جایگاه خاصی دارد، کتاب روح الله است که درباره زندگی حضرت امام خمینی(ره) نوشته شده است.

حجت الاسلام والمسلمین سلیمانی افزود: بزرگداشت سالگرد ارتحال حضرت امام که در آستانه آن قرار داریم، با شور و شعوری که بر این مراسم حاکم است فرصت خوبی برای رونمایی از تقریظ مقام معطم رهبری بر کتاب « روح الله» نوشته هادی حکیمیان است که با ادبیاتی متفاوت و داستانی نوشته شده و اثر خوبی برای آشنایی نسل جوان با شخصیت امام راحل است.

وی گفت: « رویداد ملی روح الله » برگرفته از نام این کتاب است که با حضور فعالین فرهنگی و ادبی و گروههای مردمی همزمان با سالگرد ارتحال امام خمینی(ره) برگزار شد و ضمن معرفی این کتاب، مخاطبان به خوانش آن تشویق خواهند شد.

حجت‌الاسلام والمسلمین سلیمانی افزود: پویش «خط به خط با روح‌الله» نیز در قالب همین رویداد طراحی شده است. این نام هم به کتاب «روح‌الله» اشاره دارد و هم به مواضع رهبر معظم انقلاب که بعد از امام، خط به خط مسیر و آرمان‌های ایشان را دنبال کرده‌اند. از دستگاه‌ها و مجموعه‌های مختلف درخواست می‌شود که این رویداد را در شبکه‌های مربوط به خود اطلاع‌رسانی کنند اعم از مساجد، بسیج، ائمه جمعه، نمازهای جمعه، دانشگاه‌ها و سایر فضاهایی که امکان فعالیت فرهنگی دارند.

وی بیان کرد: گزارش‌های رویدادهایی که برگزار می‌شود، می‌تواند در سایت khamenei.ir ثبت شود. این موضوع می‌تواند انگیزه خوبی برای گروه‌های مردمی باشد تا گزارش کارشان را در این سایت بارگذاری و منتشر کنند، چرا که تجربه‌های پیشین نشان داده دیده شدن گزارش‌ها در این سایت، مشوق مهمی برای فعالان فرهنگی است.

حجت الاسلام والمسلمین سلیمانی با بیان اینکه نسل جوان با سیره حضرت امام خمینی کمتر آشنا هستند گفت: این کتاب، بستر مناسبی برای معرفی امام راحل (ره) است و به دلیل ادبیاتی که دارد برای نسل جوان جذاب تر است.

وی از همه کسانی که در فضای مجازی و عرصه های تبلیغی، فرهنگی و هنری  فعال هستند دعوت کرد در این پویش ملی شرکت نمایند . مجموعه محصولاتی را نیز پیش بینی کردیم که به معرفی این کتاب کمک خواهد کرد.

وی ادامه داد: مجموعه‌ای از محصولات فرهنگی نیز برای کمک به اجرای بهتر این رویداد پیش‌بینی شده است؛ از سرود و مستند و نماهنگ گرفته تا پوستر و مجموعه نمایشگاهی، تا اجرای عملیات فرهنگی برای این رویداد تسهیل شود.

 حجت‌الاسلام سلیمانی تاکید کرد: تقریظ حضرت آقا بر کتاب «روح‌الله» ان‌شاءالله در روز یازدهم خرداد در دفتر حفظ و نشر آثار رهبر انقلاب رونمایی خواهد شد. چند ماه فرصت نیاز است تا گروه‌های مردمی و دستگاه‌ها برای تبلیغ و معرفی این کتاب فعالیت کنند تا شاهد بیشترین میزان خوانش از این اثر فاخر باشیم.

 

در ادامه علیرضا معاف، معاون پژوهش و برنامه‌ریزی شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی اظهار داشت : شعار مراسم بزرگداشت ارتحال حضرت امام خمینی(ره) امسال، پس از گفتگوهای متعدد با صاحب‌نظران، «امام، امام امید و اقتدار» انتخاب شد. خوشبختانه نهادهایی مانند سپاه، بسیج، صدا و سیما، ستاد بزرگداشت، و دفتر حفظ و نشر آثار امام خمینی با این شعار نگاه همگرایانه و همدلانه‌ای داشته‌اند و این شعار با توافق حداکثری انتخاب شده است.

 وی ادامه داد: واژه «امام» در این شعار، تنها به یک شخصیت تاریخی گذشته اشاره ندارد، بلکه نماد یک حقیقت زنده و جاری در جامعه ماست. شخصیت امام، اندیشه‌ها، افکار و آثارش همچنان در حوزه‌های تمدن‌سازی، ساختارسازی، و معرفت اسلامی فعال و اثرگذار است.

معاف با اشاره به واژه «امید» گفت: در گام اول انقلاب، حضرت امام (ره) با آیه «قُلْ إِنَّمَا أَعِظُکُم بِوَاحِدَةٍ أَن تَقُومُوا لِلَّهِ مَثْنَىٰ وَفُرَادَىٰ» نهضت خود را آغاز کردند که سراسر امید بود. در گام دوم انقلاب نیز، بیانیه رهبر معظم انقلاب بر محور امید به آینده، منطق «ما می‌توانیم» و امیدآفرینی بنا شده است.

وی درباره واژه «اقتدار» نیز افزود: این واژه به معنای ایران قوی است. رهبر معظم انقلاب نیز مکرراً بر واژه‌هایی چون «ایران قوی» تأکید داشته‌اند. ترکیب سه واژه امام، امید و اقتدار به‌عنوان شعار محوری امسال انتخاب شده و قرار است در همه برنامه‌ها معنا و جهت ببخشد.

 معاف همچنین به پویش «خط به خط با روح‌الله» اشاره کرد و گفت: این پویش مبتنی بر کتاب «روح‌الله» است که توسط حجت‌الاسلام سلیمانی معرفی شد. بنده در همین چند روز کتاب را تا انتها مطالعه کردم؛ کتابی جذاب، گیرا و خواندنی است و برای دانش‌آموزان، دانشجویان و جوانان نیز جذابیت خاصی دارد.

وی اضافه کرد: این کتاب یکی از اقدامات محتوایی اصلی ستاد بزرگداشت امام خمینی (ره) است. در روزهای آینده، تقریظ رهبر معظم انقلاب بر این کتاب منتشر خواهد شد. تعبیر زیبای «عشق به خمینی، عشق به همه خوبی‌هاست» از حضرت آقا درباره این کتاب بسیار قابل تأمل است.

 معاف تأکید کرد: انقلاب امام خمینی در هیچ کجای جهان ناشناخته نیست. حاج آقای انصاری نیز به این نکته اشاره کردند. فرمایشات رهبر انقلاب درباره امام تحول، فرزند امام، شاگرد امام و خلف صالح امام، محتوایی غنی برای برنامه‌ریزی‌های فکری و نظری و محتوایی ماست.

وی در پایان سخنانش گفت: موضوع ۱۵ خرداد و نقش آن در شکل‌گیری قیام نیز نباید مغفول واقع شود. نشریه‌ای که حاج آقای روحانی درباره ۱۵ خرداد منتشر کرده‌اند، حاوی محتوای ارزنده‌ای است که در بنیاد خود ایشان موجود است و در اختیار عزیزان قرار خواهد گرفت. شیوه‌نامه مربوط به برنامه‌ها نیز تقدیم شده و چنانچه دوستان نکته‌ای درباره آن دارند، می‌توانند مکتوب ارسال کنند تا در متن اعمال شود.

 

در ادامه جلسه حجت‌الاسلام والمسلمین سیدحمید روحانی از شاگردان امام خمینی(ره) و نویسنده کتاب «نهضت امام خمینی» و پایه‌گذار مرکز اسناد انقلاب اسلامی، در سخنانی کوتاه گفت: متأسفانه با وجود تلاش‌های فراوانی که برای شناخت خط امام صورت گرفته اما هنوز راه امام به‌درستی تبیین نشده است. 

 حجت‌الاسلام روحانی تصریح کرد: هنوز مردم امام (ره) را آن‌گونه که باید نشناخته‌اند و راه امام راحل به درستی مشخص نشده است. اگر بتوانیم در جهت شناخت دقیق خط امام راحل حرکت کنیم، شاید بتوانیم بخشی از این توطئه‌ها و نیرنگ‌ها را خنثی کنیم. اگر مردم امام (ره) را درست بشناسند، دیگر این تصویرسازی‌ها و اتهاماتی که به ایشان وارد می‌شود، جایگاهی نخواهد داشت. 

 وی با تاکید بر اینکه امام راحل اهل خودسازی و پرهیز از دنیاطلبی بود، افزود: متأسفانه امروز اگر بخواهیم به آن فضای خودسازی برگردیم، می‌بینیم که آن وحدت و همدلی که امام (ره) ایجاد کرده بود، به‌واسطه برخی تفسیرهای ناروا، کم‌رنگ شده است. مقام معظم رهبری حقیقتاً توانستند راه امام (ره) و خط امام راحل را تبیین کنند و اگر از ایشان الهام بگیریم، بسیاری از مشکلات ما حل خواهد شد. 

 

  در بخش دیگر این نشست، حجت‌الاسلام والمسلمین حسینی نیشابوری، مدیرکل بین‌الملل تبلیغ سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، در بیان نکاتی اجمالی گفت: نمایندگی‌های فرهنگی جمهوری اسلامی ایران و همچنین شبکه‌های مرتبط در بخش بین‌الملل، در کشورهای مختلف از شرق آسیا مانند مالزی و اندونزی تا کشورهای غربی، برنامه‌هایی برای بزرگداشت امام خمینی(ره) برگزار می‌کنند. یکی از این برنامه‌ها، برگزاری مراسم بزرگداشت امام (ره) است که رویکرد ما در این زمینه این است که این مراسم‌ها بیشتر توسط نهادهای مردمی و بومی آن کشورها برگزار شود و جنبه سفارشی نداشته باشد.

 وی افزود: دومین فعالیت، برگزاری نمایشگاه‌هایی از آثار و اقلام فرهنگی مرتبط با امام خمینی(ره) است که می‌تواند در معرفی شخصیت ایشان برای مخاطبان جذاب باشد. سوم، شناسایی و دعوت از برخی اندیشمندان و امام‌پژوهان از کشورهای مختلف بود که این اتفاق افتاده و از میان آن‌ها نیز افراد منتخب معرفی شده‌اند.

 حجت‌الاسلام حسینی نیشابوری ادامه داد: در حوزه فضای مجازی و رسانه‌ای نیز، در کشورهای مختلف، تولیداتی عمدتاً کوتاه‌مدت انجام شده که دوبله یا زیرنویس شده و برای معرفی امام (ره) منتشر شده‌اند. همچنین نمایش فیلم‌های کوتاه یا سینمایی مرتبط با امام و انقلاب اسلامی و اکران آن‌ها در دستور کار بوده است. علاوه بر این، ترجمه و نشر برخی آثار مرتبط با امام و انقلاب، به‌ویژه آن‌هایی که از ادبیات روشن و قابل‌فهم برای مخاطب بین‌المللی برخوردارند، نیز انجام شده است.

 وی اظهار کرد: برگزاری محافل انس با قرآن نیز از دیگر برنامه‌ها بود. همین حالا هم قراء مطرحی در این برنامه‌ها حضور داشتند. همچنین تجلیل از افرادی که نه ایرانی و نه حتی مسلمان‌اند، ولی درباره امام و شخصیت ایشان تحقیق کرده‌اند، به‌ویژه در موضوعاتی نظیر عرفان امام، حکمت امام، انقلاب، سیاست، و استکبارستیزی، مورد توجه بوده است.

 حجت‌الاسلام حسینی نیشابوری به برگزاری نشستی با حضور نمایندگان حدود ۷۰ کشور اشاره کرد و گفت: حقیقت این است که فضای حاکم بر دنیا متناسب با شرایط متفاوت کشورهاست اما آنچه ما از مراودات بین‌المللی خود دریافت کرده‌ایم این است که مردم، به تعبیر قرآن «قلوبهم»، دل‌هایشان با امام راحل است و شعار امام راحل را باور دارند. این حقیقتی است که بسیاری از افراد در حاشیه جلسات به‌طور خصوصی بیان می‌کنند اما حکام، حتی در کشورهایی که نخبگان و متفکران بسیاری دارند، وابسته و سرسپرده‌اند و منافع، اقتصاد، معیشت و امنیت‌شان گره‌خورده به نظام‌های استکباری است. شاید در محافل خصوصی با ما هم‌نظر باشند اما در عرصه عمومی قادر به ابراز این همراهی نیستند.

وی گفت: در حوزه مقاومت، هم در سطح حاکمیت و هم در برخی موارد در میان نخبگان، همراهی‌هایی صورت گرفته است. یکی از اساتید این حوزه، عبارتی را درباره امام خمینی(ره) به‌کار برده که شایسته یادآوری است. ایشان امام را «حکیم فولادمنش» توصیف کرد. امام (ره) هیچ‌گاه ظلم و استکبار را تحمل نمی‌کردند، چه صهیونیسم باشد و چه هر جریان سلطه‌گر دیگری. ایشان آزادی‌خواه و ناصح بودند.

 حجت‌الاسلام حسینی نیشابوری در پایان تصریح کرد: در حوزه بین‌الملل، باید توجه داشت که هر کسی می‌خواهد راه امام راحل را طی کند، باید جهانی فکر کند. این جمله کلیدی و راهبردی از امام (ره) است که هنوز هم برای ما الهام‌بخش است.

 

 در این نشست همچنین محمدمهدی عبدخدایی، دبیرکل جمعیت فدائیان اسلام، در سخنانی گفت: در آن زمان، قوی‌ترین حزبی که بعد از مشروطه در ایران شکل گرفت، حزب توده بود. من به یاد دارم که وقتی به تهران آمدم، کارخانه چیت‌سازی تهران و شرکت نفت در دست روشنفکران حزب توده بود. روزنامه‌هایی مانند مردم، جنگی و رگباری را منتشر می‌کردند. در آن زمان حزب توده، از میدان فردوسی تا توپخانه و بازار تظاهرات وسیعی برپا می‌کرد و روشنفکران بسیاری به سوسیالیسم گرایش یافته بودند. اگرچه در ابتدا قرار بود که علیه مذهب سخنی گفته نشود اما بعدها، با رشد حوزه‌های حزبی، صریحاً علیه مذهب موضع‌گیری شد.

عبدخدایی گفت: با این حال، شخصیت‌هایی نظیر شهید بهشتی، آیت‌الله مطهری و دیگر اندیشمندان برجسته که فلسفه غرب را مطالعه کرده بودند، وارد میدان روشنگری شدند. در این مسیر، شخصیت‌هایی مانند آیت‌الله بروجردی و علامه طباطبایی نقش مهمی داشتند. آیت‌الله بروجردی زمانی که ریاست حوزه علمیه را برعهده گرفت، فضایی ایجاد کرد که طلبه‌ها بتوانند زبان خارجی بیاموزند؛ در حالی‌که پیش از آن، اگر طلبه‌ای چنین می‌کرد، مورد مؤاخذه قرار می‌گرفت.

 وی افزود: در آن زمان، حتی امام خمینی (ره) که اسفار تدریس می‌کرد، مظلوم واقع شده بود اما زمانی که مرجعیت امام مسجل شد، آیت‌الله تهرانی نامه‌ای ۱۸ صفحه‌ای خطاب به ایشان نوشت. برخی از علما در مشهد، مانند قزوینی‌ها، در آن زمان به سختی تدریس می‌کردند. حتی مقام معظم رهبری نقل کرده‌اند که روزی که نواب صفوی تیرباران شد، درس مرحوم آشیخ تعطیل شد و ایشان فرمودند نمی‌توانم تدریس کنم.

 عبدخدایی در ادامه گفت: شخصیتی مانند علامه امینی، نویسنده کتاب گران‌سنگ الغدیر با پیام ولایت و امامت، چنان تأثیری داشت که سفرهای بسیار برای گردآوری منابع این اثر انجام داد. 

وی در بخش دیگر از سخنانش با بیان اینکه اقدام نواب صفوی مخالفت با سلطنت بود، گفت:  او حتی با پیمان نظامی بغداد، موسوم به «سنتو» مخالفت کرد. پیمانی که وزیر خارجه آمریکا در توجیه آن گفته بود «نگهداری دنیا بر لب پرتگاه جنگ برای پرهیز از جنگ است». بر همین اساس، آمریکا اطراف شوروی را مسلح کرد. از آلاسکا تا آسیای میانه، همه عضو پیمان شدند. پاکستان و ترکیه عضو پیمان بغداد شدند، در حالی که تا آن زمان ایران و عراق عضو هیچ پیمانی نبودند. آن‌ها را وارد این پیمان کردند تا حلقه محاصره‌ای از آمریکا تا آسیای اطراف شوروی و چین ایجاد کنند، به گونه‌ای که اگر جنگی شد، بتوانند وارد عمل شوند.

عبدخدایی افزود: من یادم هست نواب صفوی برگشت و گفت «ما آقایان، غیرمتعهدیم». بختیار تلفن کرد و او را به خانه پدرزن من آورد. من در آن جلسه حضور داشتم. نواب به بختیار گفت «امروز ما جوان‌ها شما را نصیحت می‌کنیم، عضو پیمان نشوید. ما اجازه نخواهیم داد جوان ایرانی جلوی موشک روسی یا آمریکایی قرار بگیرد. ما غیرمتعهدیم اما بی‌طرف نیستیم؛ تعهد به هیچ کس نداریم».

 وی ادامه داد: تا آن زمان شاید مسائل سیاسی در حوزه‌ها مطرح نمی‌شد اما با پیدایش این شخصیت‌ها، مسائل سیاسی وارد حوزه‌ها شد. آیت‌الله بروجردی حتی گفت: «از محرم تا ماه رمضان به شهرهای خودتان بروید و مردم را بیدار کنید». رضاشاه مردم را متحد و یک شکل کرده بود، راه‌آهن ساخت، ولی صدایی بلند نشد. پنج هزار نفر در مسجد گوهرشاد کشته شدند و اجسادشان را در پشت‌ بام مسجد رها کردند. زنده و مرده را در جایی دفن کردند که الان به آن گل‌ختمی می‌گویند، نزدیک فرودگاه. اغلب آنها روستایی بودند و شناخته نشدند. آمده بودند جهاد کنند.

 عبدخدایی گفت: در چنین وضعیتی، صدای یک مرجع تقلید، امام راحل، بلند شد. وقتی امام راحل را دستگیر کردند، غوغایی برپا شد. اگر مردم بیدار نشده بودند، اگر در خانه‌ها رخنه نکرده بود، اگر شاه موفق می‌شد دانشگاه‌هایی راه‌اندازی کند که خروجی‌شان ناسیونالیست‌هایی باشند که می‌گفتند «من ناسیونالیسم مثبت هستم»، مرجع تقلید را نمی‌توانستند دستگیر کنند.

 وی افزود: زمینه انقلاب اسلامی همین طلبه‌هایی بودند که آمدند و زبان خارجی آموختند، نظریه‌پردازی کردند. اگر علامه طباطبایی در قم حاضر نمی‌شد و فلسفه را با آن تقوا و دلسوزی تدریس نمی‌کرد، این روشنگری به وجود نمی‌آمد.